Doğa fotoğrafçılığı içinde ayrı bir yeri olan makro fotoğraf, genel tanımıyla çiçek, böcek, yosun, mantar ve diğer doğal dokuların yakın plan çekimlerini kapsar. Bunların çekimi sırasında makro fotoğraf çekimi ile ilgili akademik (teknik) bilginin yanı sıra özel ekipmanlar da gereklidir.

Makro fotoğraf konuyu yakından görüntülemektir. Bu, konunun film üzerine düşen büyüklüğü 1 / 1 ‘den başlayarak 10 (10 / 1) ‘a kadar büyütülebilir anlamındadır. Daha fazla büyütülmüş çekimler mikro (tıpta ve bilimin çeşitli alanlarında çekilmektedir) fotoğraf alanına girer.

Makro fotoğraf çekimi bir çok zorluklarla doludur. Öncelikle genel anlamda iyi bir temel fotoğraf bilgisine sahip olmanız gerekir. Konunun büyütülerek ortaya çıkarılması nedeniyle yapılacak en küçük kompozisyon hatası diğer alanlardaki fotoğraflardan daha çok göze batacaktır. Bu nedenle kompozisyon kurallarını (özellikle ilgi merkezi, altın oran, renk ve grafik konuları) bir kez daha gözden geçirmekte fayda vardır. Ayrıca çok yakından küçük bir alanı görüntülediğimiz için alan derinliğinin yetersizliği de bir başka sorundur. 

Bu nedenle iyi bir bilginin yanı sıra makro fotoğraf için iyi bir SLR fotoğraf makinesi, sabit çekim yapmamızı sağlayacak sehpa (makro için özel tasarımlı olanlar tercih edilmelidir), makro objektif, close – up filtre, uzatma tüpü (extension tube), körük (bellows), makro flaş (ring flash) gibi araçlara ihtiyaç vardır.

MAKRO OBJEKTİFLER

Konuyu 1 / 2 veya 1 / 1 kadar büyütebilen, özel olarak dizayn edilmiş, çözme gücü yüksek, kaliteli ve biraz da pahalı olan objektiflerdir. Değişik markalar, değişik odak uzaklığında makro objektif sunmaktadır. 

55 mm , 1 / 2 oranında büyütme yapısıyla bir çok çekimde yeterli sayılabilmektedir. Ancak böcek, kelebek çekimleri yaparken, ürkütmemek için yaklaşmamak  gerekmektedir. Bu durumda 105 mm veya 200 mm uygun objektif olacaktır.

UZATMA TÜPÜ (EXTENSION TUBE)

Uzatma tüpleri (ara halka da denir) objektifle gövde arsına takılan değişik kalınlıklarda (4 mm’den 10 cm’ye kadar) boş halkalardır. Görüntü kaybına neden olmazlar ama tüpün kalınlığı oranında ışık geçirgenliğinin azalmasına neden olurlar. Objektiflere göre daha ucuz oldukları için tercih edilen tüplerin bu dezavantajları sağladıkları büyütme göz önünde bulundurulunca kabul edilebilir gözükmektedir. Bir tüpün ne kadar büyüteceğini hesaplamak için tüpün kalınlığını kullanılan objektifin odak uzaklığına böleriz. Örneğin : 25 mm bir tüpü 50 mm’lik bir objektifle kullandığımızda 1 / 2 oranında bir büyüme sağlamış oluruz.

Uzatma tüplerinin kalınlığı arttığı oranda çekilen konu büyür. Geniş açılı bir objektifte kullanılan tüp daha çok büyüme sağlar ama oldukça yaklaşmak gerekir. Kelebek böcek gibi ürkebilecek konu çekimleri sırasında uzatma tüpünü daha yüksek odaklı objektiflerde kullanmak (135 mm , 200 mm vb) daha doğru ve rahat olacaktır.

KÖRÜK (BELLOWS)

Uzatma tüpü (extension tube) ile aynı işlevi görür. Gövde ile objektif arasında hareket eden bir ray sistemi ile yerleştirilir ve odak uzaklığı mesafesini arttırarak görüntüde büyümeyi sağlar. Körüklerle oldukça yüksek oranda ( x 10) büyüme sağlanabilmektedir.

YAKINLAŞTIRICI MERCEKLER (Close – up)

Objektif ve tüpe göre daha ekonomik araçlardır. Objektifin önüne filtre gibi takılır. Kalınlıklarına ve üst üste takılarak kullanılmalarına göre büyütme sağlarlar. Diyopri değerleri üzerilerinde yazar ( +1, +2, +3 gibi) . Her değer kendinden bir önceki değerin iki katı büyüme sağlar. Ayrı kullanılabileceği gibi üst üste takılarak da kullanılabilirler. Ancak objektif ve uzatma tüplerine göre dezavantajları görüntü kaybı oluşturmalarıdır. Özellikle köşelere doğru dağılma ve keskinlik kayıpları belirgindir.

MAKRO FLAŞ (RING FLASH)

Işığın yetersiz olduğu ortamlarda çekim süresi uzayabilir. Böyle zamanlarda hareketli konuları çekmek zorlaşır. Bu durumda makro flaş, ışık ve dolayısıyla hız sorununu çözer. Objektifin önüne takılan flaşlar değişik marka ve güçlerde üretilmektedir.

Kullanılacak diyafram değeri flaşmetre ile okunur ya da flaşın üzerinde yazılmış olan
tablodaki değerler uygulanır.

DAHA İYİ MAKRO FOTOGRAF ÇEKMEK

Gerekenler :
1.)TRIPOD (Üç Ayak) : Netlik yapılan yerin yakın olması ve alan derinliğinin sınırlı olması nedeniyle genellikle en kısık diyafram (f : 32) seçileceğinden enstantane hızında düşüş olacaktır. Bu nedenle hem konuya yeterince doğru ve rahat yakınlaşabilmek hem de titreşimi yok etmek için mutlaka tripod kullanılmalıdır. Değişik açı ve yüksekliklerde çekim yapabilmek için makro aparatı olan tripodlar en uygun olanlardır.

2.)SELF TIMER: (Kendi kendine çekim Modu) : Makro çekim sırasında deklanşöre basıldığında az da olsa bir titreşim ve bunun sonucu görüntüde netlik kaybı olabileceğinden dolayı SELF TIMER modunun 3 veya 5 saniyeye ayarlanması bu problemi ortadan kaldıracaktır. Manuel gövdelerde deklanşör kablosu kullanılabilmektedir. Daha yeni makinelerde ise uzaktan kumanda ile çekim olanağı da vardır.

3.)IŞIĞIN KONUMU: Makro çekimlerde konuya doğrudan gelen ışık altında çalışmaktan kaçının. Güneş veya flaş gibi tek noktadan gelen sert ışık, yüzey üzerinde patlamalar ve beyaz bölgeler oluşturacaktır. Dokuda detaylı görüntü kaybolacak, gölgede kalan kısımlarda aşırı kararmalar oluşacaktır.

Bu durumda ışık ile çekilen konun arasına bir engel koymak doğru olacaktır. Aydınger, ince bez vb. bir madde ile sertliği azaltılan çekiminiz için ideal olacaktır. Işık miktarında az da olsa bir azalma olacaktır ama detaylardaki görüntü güzelliği buna değecektir.

Işık miktarı ne kadar çok olursa o kadar daha hızlı çekim yaparak hareketli konuları yakalayabilir, alan derinliğini arttırarak daha çok net bölge görüntüleyebilirsiniz. Ayrıca yüksek ışık ortamında arkadaki kirliliği de daha az görüneceğinden konunuz daha ön plana çıkacaktır.

MAKRO ÇEKİM İÇİN ÖNERİLER

1. Malzemelerinizi ve onlarla yapabileceğiniz azami çalışmayı iyi öğrenin.
2. Yanınızda ışığı yansıtmak için küçük bir folyo, arka plandaki istenmeyen görüntüleri kapatmak için siyah bir bez bulundurun.
3. Hareketli bir konu peşindeyseniz diyafram ve enstantane ölçümlerinizi önceden ayarlayıp hazırda bekleyin.
4. Işığın yönü ve şiddetine dikkat edin.
5.  Konunun bazı noktalarında yansıyan ışığı yok etmek için polarize filtre kullanın, böylece daha keskin hatlar ve renkler elde edersiniz.
6. En kısık diyafram açıklığını ( f : 32 vb) kullanmaya dikkat edin.
7. Çiçeği çekmeden önce bir kaç ayrı yön ve yükseklikten inceleyin. Arka plana katıp katmayacağınız görüntüleri tesbit edin.
8. Arka planda veya zeminde görüntü kirliliği yapabilecek kuru ot ve yaprak varsa temizleyin.
9. Çiçeğin poz ölçümünü 15 cm kadar uzaktan yapın ve ölçümü kilitleyip yaklaşarak çekin. Farklı açıklıklar istiyorsanız negatif filmde 1 stop, pozitif filmde 1 / 2 stop alt ve üst değerlerde çekerek gruplama (bracketing) yapabilirsiniz.
10. Doğada gezinirken bastığımız bir yaprak dahi muhteşem bir makro görüntü verebilir. Dikkatle inceleyin ve makro objektifle mutlaka bakın. Ummadığınız bir parçadan çok farklı görüntüler elde edebilirsiniz.

 Orhan Turhan - www.orhanturhan.org